Το Τμήμα Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Ανθεκτικότητας (πρώην Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος) του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, σε συνεργασία με εταίρους από χώρες της Μαύρης Θάλασσας (Ρουμανία, Ουκρανία, Γεωργία, Τουρκία), επιλέχθηκε μέσω ανταγωνιστικής διαδικασίας, να χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Προγράμματος NEXT Black Sea Basin (INTERREG VI-B) προκειμένου να διεξάγει έρευνα για τις επιπτώσεις των χωροκατακτητικών ξενικών ειδών (ΧΞΕ) στις οικοσυστημικές υπηρεσίες των περιοχών του Δέλτα του Νέστου και της Βιστωνίδας.
Το χρηματοδοτούμενο έργο IASON+ στοχεύει στην προστασία των κρίσιμων δελταϊκών οικοσυστημάτων, καθώς επικεντρώνεται συνεργατικά στις επιπτώσεις των χωροκατακτητικών ξενικών ειδών στις οικοσυστημικές υπηρεσίες στην περιοχή της Λεκάνης της Μαύρης Θάλασσας (BSB) μέσω ανάπτυξης κοινών πρωτοκόλλων παρακολούθησης των χωροκατακτητικών ξενικών ειδών και καταγραφής των επιπτώσεών τους στις οικοσυστημικές υπηρεσίες της περιοχής (αλιεία, γεωργία, μελισσοκομία, κτηνοτροφία κλπ).
Τα δεδομένα που θα προκύψουν από τις δραστηριότητες θα διευκολύνουν την ανάπτυξη κοινών στρατηγικών και πολιτικών στις χώρες και τις περιοχές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, συμβάλλοντας έτσι στους ευρύτερους στόχους του Προγράμματος Interreg NEXT Black Sea Basin.
Οι εταίροι του προγράμματος είναι οι:
- Ρουμανία [Danube Delta National Institute for Research and Development (DDNI) & Danube Delta Biosphere Reserve Authority (DDBRA)] (συντονίστρια χώρα)
- Ελλάδα [Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (ΔΠΘ) – Τμήμα Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Ανθεκτικότητας (πρώην Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος)
- Ουκρανία [Institute of Marine Biology of the National Academy of Sciences of Ukraine (IMB)]
- Τουρκία [Karadeniz Technical University (KTU-MSF)]
- Γεωργία [International Business and Economic Development Center (IBEDC)]
Στην Ελλάδα, οι πρώτες μετρήσεις στο Δέλτα του Νέστου και στη Λίμνη Βιστωνίδα ξεκίνησαν στις αρχές του 2025 και θα συνεχιστούν με εντατικό ρυθμό μέχρι και το τέλος του καλοκαιριού του 2026.
Το Δέλτα του Νέστου και η Λίμνη Βιστωνίδα αποτελούν δύο πολύ σημαντικά υγροτοπικά συστήματα της Βόρειας Ελλάδας, όπου μεταξύ άλλων, προσφέρουν κρίσιμες οικοσυστημικές υπηρεσίες, όπως για παράδειγμα είναι ο καθαρισμός των υδάτων, προστασία από πλημμύρες, η διατήρηση της βιοποικιλότητας, η στήριξη της αλιείας, της γεωργίας και του τουρισμού.
Ωστόσο, στην περιοχή του Δέλτα του Νέστου και στη Λίμνη Βιστωνίδα, έχουν «βρει καταφύγιο» και είδη φυτών και ζώων άλλων περιοχών του πλανήτη. Η παρουσία ξενικών ειδών – οργανισμών που εισάγονται από άλλα οικοσυστήματα είτε από ανθρώπινες δραστηριότητες (π.χ. εμπόριο, ναυσιπλοΐα) είτε λόγω της κλιματικής αλλαγής – απειλεί σοβαρά αυτά τα οικοσυστήματα και την οικονομική δραστηριότητα που διεξάγεται.
Τα χωροκατακτητικά ξενικά είδη:
- Ανταγωνίζονται τα ιθαγενή είδη για τροφή και ενδιαιτήματα, οδηγώντας συχνά σε μείωση ή και εξαφάνισή τους.
- Αλλοιώνουν τη δομή των οικοτόπων, αλλάζοντας τη φυσική μορφή και τις λειτουργίες των υγροτοπικών οικοσυστημάτων.
- Επιβαρύνουν τις οικοσυστημικές υπηρεσίες, επηρεάζοντας αρνητικά την αλιεία και θέτοντας σε κίνδυνο την οικονομική δραστηριότητα των περιοχών αυτών.
- Εντείνουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, κάνοντας τα οικοσυστήματα λιγότερο ανθεκτικά.
Το έργο IASON+ έρχεται να απαντήσει σε αυτές τις προκλήσεις, δημιουργώντας ένα δίκτυο παρακολούθησης και ένα κοινό επιστημονικό πλαίσιο για την κατανόηση και την αντιμετώπιση των χωροκατακτητικών ξενικών ειδών.
Η καταγραφή και η ανάλυση των επιπτώσεών τους θα επιτρέψει την ανάπτυξη στρατηγικών προσαρμογής και την προώθηση πολιτικών για τη βιώσιμη διαχείριση των δελταϊκών περιοχών.
Η προστασία των οικοσυστημικών υπηρεσιών δεν αφορά μόνο την περιβαλλοντική ισορροπία· αφορά άμεσα τις τοπικές κοινωνίες. Από την αλιεία και τη γεωργία έως τον τουρισμό και την καθημερινή ποιότητα ζωής, η υγεία των δελταϊκών οικοσυστημάτων καθορίζει την ευημερία χιλιάδων ανθρώπων στη Βόρεια Ελλάδα και σε ολόκληρη την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
Με τη συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα IASON+, η χώρα μας συμβάλλει ουσιαστικά στην κοινή ευρωπαϊκή προσπάθεια για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την προστασία των φυσικών πόρων από τις προκλήσεις του μέλλοντος.
Σπύρος Τσιφτσής
Αναπληρωτής Καθηγητής
Τμήμα Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Ανθεκτικότητας
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
