“Νοσοκομείο Παίδων εν Λιμεναρίω Θάσου” – του Κωνσταντίνου Παπακοσμά
Είναι η 30η Αυγούστου 1924 στο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβέρνησης δημοσιεύεται το Νομοθετικό Διάταγμα ( η χώρα έχει Δημοκρατία και οι βασιλείς είναι στο εξωτερικό..) που αφορά την ίδρυση Σανατορίου για παιδιά στην Θάσο και συγκεκριμένα στα Λιμενάρια.
«Περί ιδρύσεως Νοσοκομείου Παίδων εν Λιμεναρίω Θάσου πασχόντων εκ κλειστών φυματιώσεων» αναφέρει η .. «Εφημερίς της Κυβερνήσεως, αρ. φυλ. 211, της 30ης Αυγούστου 1924».
Η χώρα προσπαθεί να στεγάσει χιλιάδες πρόσφυγες από την Ανατολή που έχουν συρρεύσει σε αυτήν, μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Οι αρρώστιες «θερίζουν» με την φυματίωση** να κυριαρχεί ειδικά στην Μακεδονία.
Η ίδρυση φθισιατρείου για παιδιά, τα οποία έπασχαν από κλειστή φυματίωση, στα Λιμενάρια της Θάσου είναι ένα σημαντικό γεγονός.
Για να αποφύγει τα έξοδα κατασκευής νέων εγκαταστάσεων, το Υπουργείο Υγιεινής, Προνοίας και Αντιλήψεως αξιοποίησε τις κτιριακές εγκαταστάσεις των γραφείων και κατοικίας των ιδιοκτητών της εταιρείας εκμετάλλευσης μεταλλείων «Minengesellschaft Fr. Speidel» των Λιμεναρίων στην περιοχή .
Τα μεταλλεία και το εντυπωσιακό κτίριο των γραφείων είχαν περιέλθει στην κατοχή του Ελληνικού δημοσίου τα οποία είχε κατασχέσει από την οικογένεια των Γερμανών Speidel.
Σύμφωνα με την δημοσίευση στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως, το προσωπικό του ιδρύματος αποτελούσαν 39 εργαζόμενοι διαφορετικών ειδικοτήτων.
Το προσωπικό του ιδρύματος κάλυπτε σχεδόν όλες τις ανάγκες ενός σανατορίου, αφού το οργανόγραμμα του προσωπικού προέβλεπε έναν διευθυντή, έναν επιμελητή, έναν εσωτερικό ιατρό, δύο βοηθούς ιατρών, έναν φαρμακοποιό, έναν διαχειριστή, έναν οικονόμο, έναν αρχινοσοκόμο, δέκα νοσοκόμους Α ́ τάξης, πέντε νοσοκόμους Β ́ τάξης, μία ιματιοφύλακα, έναν μάγειρα και έναν βοηθό αυτού, πέντε υπηρέτες, τέσσερις πλύστρες, μία σιδερώτρια, έναν κηπουρό και έναν φύλακα. Με το παραπάνω προσωπικό το σανατόριο θα εξασφάλιζε την εύρυθμη εσωτερική λειτουργία του και τη συντήρηση των εξωτερικών χώρων του.
Το σανατόριο της Θάσου λειτούργησε με 150 κλίνες μόνο για έναν χρόνο, καθώς το κτήριο παραχωρήθηκε το 1925 στη Μεταλλευτική Εταιρεία Θάσου***.
Η εταιρεία ‘Minengesellschaft Fr. Speidel’ είχε μεταλλευτική δραστηριότητα στο νησί της Θάσου από τις αρχές του αιώνα . Το 1903 η οθωμανική διοίκηση παραχώρησε στη γερμανική μεταλλευτική εταιρεία -με έδρα το Pforzheim της Γερμανίας- την εκμετάλλευση μεταλλευμάτων σιδήρου, ψευδαργύρου, αργυρούχου μολύβδου και χαλκού για σαράντα χρόνια.
Το φθισιατρείο για παιδιά λειτούργησε στο κτίριο διοίκησης των μεταλλείων, το αποκαλούμενο και «Παλατάκι» χάρη στην εμβληματική αρχιτεκτονική του.
Στο διαδίκτυο κυκλοφορεί ένα σπάνιο φωτογραφικό άλμπουμ με 105 εκτυπώσεις διαφόρων μεγεθών (κυρίως 10x12cm) με πλήρεις επεξηγηματικούς τίτλους, που σχεδόν όλες συνδέονται με τη ζωή και τα ταξίδια του Γερμανικού τοπογράφου – μηχανικού και γεωλόγου Speidel Julius , στην Ελλάδα και την Τουρκία.
Ο Speidel Julius ήταν από τα εξέχουσα στελέχη των Γερμανών που στήριξαν και συνέδραμαν την Τουρκία την εποχή εκείνη και ειδικά στην οργάνωση των ταγμάτων εργασίας στα οποία εξοντώθηκαν με τον πιο βάναυσο τρόπο οι Έλληνες της Ανατολής.
Το άλμπουμ των φωτογραφιών περιλαμβάνει εικόνες της Θάσου και της Καβάλας (1908 και 1914), τη Δυτική Ανατολία και την Κωνσταντινούπολη (1914 και 1916), τη Θάσο και την Αθήνα (1927). Η πρώτη ενότητα (Αύγουστος – Δεκέμβριος 1916) καλύπτει πολλά μέρη στη Δυτική Ανατολία με 33 φωτογραφίες, συμπεριλαμβανομένων εξαιρετικά σπάνιων, φωτογραφιών των επιχειρήσεων Amele Taburları (Οθωμανικά τάγματα εργασίας), καθώς ο Speidel διορίστηκε ως επόπτης μηχανικός των φονικών αυτών ταγμάτων.
Επίσης φωτογραφίες της Κωνσταντινούπολης. Η δεύτερη ενότητα καλύπτει τη Θάσο και την Ελλάδα, εστιάζοντας στο σπίτι και την οικογενειακή ζωή του Σπέιντελ στη Θάσο, τα νησιωτικά χωριά και την καθημερινή ζωή, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων φωτογραφιών που συνδέονται με την απελευθέρωση του νησιού το 1912.
Μέχρι το 1908 είχαν η οικογένεια Speidel είχε χτίσει το αρχοντικό τους (Schloss) στα Λιμενάρια, (το γνωστό Παλατάκι σήμερα ) και ο Ιούλιος άρχισε να ζει μόνιμα στη Θάσο.
Στα τέλη Οκτωβρίου 1912, ο Ελληνικός στόλος απελευθερώνει νησί. Ο Σπέιντελ παρέμεινε εκεί , αλλά στην αρχή του Α ‘Παγκοσμίου Πολέμου έφυγε από το νησί καθώς τα γαλλικά στρατεύματα κατέλαβαν τη Θάσο , κατάσχοντας το σπίτι και τις εγκαταστάσεις εξόρυξης του Σπέιντελ. Η γερμανική κυβέρνηση τον έστειλε, στις αρχές του 1916, ως αξιωματικός στο μέτωπο της Τουρκίας. Ως εξειδικευμένος γεωλόγος και τοπογράφος μηχανικός, ο Ιούλιος διορίστηκε για να σχεδιάσει και να επιβλέπει την κατασκευή οδικών δικτύων της Μικράς Ασίας, που κατασκευάστηκε κυρίως από τα Εργατικά Τάγματα (amele taburlari), με Έλληνες χριστιανούς να εργάζονται εκεί σε πολύ κακές συνθήκες.
Μετά τον πόλεμο, ο Σπέιντελ επέστρεψε στη Γερμανία, καθώς τα ορυχεία τελικά κατασχέθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση ως εχθρική ιδιοκτησία. Η εταιρεία πια Speidel θα κάνει μια τελευταία αποτυχημένη προσπάθεια να ανακτήσει τα ορυχεία και τις περιουσίες των μελών της στη Θάσο το 1927, αλλά τα ορυχεία τελικά καταλήφθηκαν από μια βελγική εταιρεία και η οικογένεια Speidel δεν επέστρεψε ποτέ ξανά στο νησί.
* * Η φυματίωση ήταν η ασθένεια της εποχής το 1923 ,έναν χρόνο πριν το θέμα της αντιμετώπισης της ασθένειας είχε βρεθεί στο επίκεντρο της Διεθνούς Διάσκεψης κατά της Φυματίωσης, που έγινε στις Βρυξέλλες. (Βλ. την έκθεση του Αλέξανδρου Καββαδία, Υ.Δ.Ι.Α., Αρχείο Κεντρικής Υπηρεσίας, 1923).
***Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα μεταλλεία, βλέπε Νίκος Μπελαβίλας & Λήδα Παπαστεφανάκη (επιμ.), Ορυχεία στο Αιγαίο. Βιομηχανική αρχαιολογία στην Ελλάδα, Αθήνα 2009, σ. 237.).