φωτο: Η επιγραφή στο μνημείο του εβραϊκού νεκροταφείου (1955). [Αρχείο Ααρών Τσιμίνο]
Μπορεί αυτές τις μέρες το μεγαλύτερο μέρος της επικαιρότητας να καταλαμβάνει η σιδηροδρομική τραγωδία στα Τέμπη, όμως τέτοιες ημέρες πριν από ακριβώς 80 χρόνια ένα κομμάτι της τοπικής ιστορίας της Καβάλας ξεριζωνόταν -μια και καλή, όπως αποδείχτηκε.
Ο λόγος για την εβραϊκή κοινότητα της Καβάλας.
Ήταν ξημερώματα της 4ης Μαρτίου 2023 (για την ακρίβεια, 2:30 μετά τα μεσάνυχτα), όταν τα βουλγαρικά στρατεύματα που κατείχαν την Καβάλα έλαβαν το σήμα για τη συγκέντρωση του συνόλου της εβραϊκής κοινότητας, με σκοπό την μεταφορά τους στο ναζιστικό στρατόπεδα εξόντωσης της Τρεμπλίνκα (στη σημερινή Πολωνία).
8 ώρες αργότερα, περί τους 1.484 ανθρώπους κάθε ηλικίας συγκεντρώθηκαν στις καπναποθήκες της Commercial, στην οδό Βενιζέλου (τότε οδό “Αδόλφου Χίτλερ”), στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το εβραϊκό μνημείο. Εκεί παρέμειναν για 3 μέρες, υπομένοντας κάθε μορφής εξευτελισμό και βασανισμό (ακόμα και ελέγχους στα γεννητικά όργανα των γυναικών), την ώρα μάλιστα που συμμορίες είχαν επιδοθεί στη λεηλασία των σπιτιών τους και των περιουσιών τους.
Στις 7 και 8 Μαρτίου 1943 οι Εβραίοι της Καβάλας φορτώθηκαν σε δεκαέξι φορτηγά με προορισμό τον σιδηροδρομικό σταθμό της Δράμας. Εκεί επιβιβάστηκαν σε τρένα με προορισμό (μέσω του Μπλαγκόεβγκραντ και του Λομ, αμφότερες στη Βουλγαρία) το στρατόπεδο εξόντωσης της Τρεμπλίνκα.
Κανείς από τους Εβραίους της Καβάλας που μεταφέρθηκαν στο κολαστήριο της Τρεμπλίνκα δεν καταγράφτηκε στα αρχεία του στρατοπέδου – και ο λόγος ήταν πολύ απλός: η άμεση μεταφορά τους στους θαλάμους αερίων, όπου και εξοντώθηκαν.
Μόνο 42 Καβαλιώτες Εβραίοι επέζησαν, και αυτό διότι την “μαύρη” εκείνη 4η Μαρτίου 1943 δεν βρίσκονταν στην Καβάλα -είτε δούλευαν που είχαν σταλεί για καταναγκαστικά έργα είτε είχαν ανέβει στο βουνό με το ΕΑΜ.
