Με αφορμή τις τραγικές συνέπειες από τις πυρκαγιές που πλήττουν τη δεδομένη στιγμή πολλές περιοχές της πατρίδας μας, συνομιλούμε σήμερα με τον Καθηγητή στο τμήμα ΑΕΙ κο Καραγιάννη Στέφανο, επιθυμώντας να δώσουμε την επιστημονική διάσταση στην καταστροφή αυτή!!

• Κύριε καθηγητά, το «KAVALA PORTAL» σας καλωσορίζει στη γνωστή σελίδα «Ακαδημαϊκοί Διάλογοι» που καλεί καθηγητές Πανεπιστημίου εγνωσμένου επιστημονικού κύρους» και συζητάει θέματα επιστημονικά όλων των κλάδων, με χρηστικές προτάσεις. Και χωρίς να χρονοτριβούμε, σας ερωτώ, υπήρξαν αρνητικές επιδράσεις του προϊστορικού ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον;

Βεβαίως, αν και δεν είμαι του ιδίου γνωστικού αντικειμένου, από δευτερογενείς πηγές πληροφόρησης, γνωρίζουμε ότι, οι συμπεριφορές του τότε Ανθρώπου επιδρούσαν αρνητικά, έναντι των άλλων ζώων. Γι αυτό και λέγεται ότι πολλές συμπεριφορές του ανθρώπου, προκάλεσαν ήδη από την προϊστορική περίοδο (και συνεχίζουν να προκαλούν μέχρι σήμερα) την εξαφάνιση άλλων ζωικών ειδών.

• Για το σήμερα μπορείτε να μας απαριθμήσετε κάποια περιβαλλοντικά προβλήματα, για τα οποία ευθύνεται ο άνθρωπος;

Και βέβαια όπως:

Το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου,

η Κλιματική αλλαγή,

η Τρύπα του Όζοντος,

η Ατμοσφαιρική Ρύπανση,

η Ρύπανση και η Εξάντληση των Υδάτων,

τα Πάσης Φύσεως Επικίνδυνα Απόβλητα,

η Πληθυσμιακή αύξηση,

η Καταστροφή των Δασών,

η Απειλή της Εξαφάνισης πολλών ζωικών οργανισμών,

η Υπερεκμετάλλευση των Φυσικών Πόρων

αλλά και οι Πυρκαγιές!!.

• Την τελευταία εβδομάδα (και δεν είναι η πρώτη φορά) παρατηρούμε και στη χώρα μας καύσωνες και πυρκαγιές. Τι έχετε να πείτε επ’ αυτών;

Πολλοί ειδικοί εμπειρογνώμονας επί θεμάτων κλίματος ισχυρίζονται ότι, το φαινόμενο του θερμοκηπίου (που προαναφέρθηκε) καθώς και η μεγάλη καταστροφή του περιβάλλοντος, συνδέονται με τους καύσωνες και με τις πυρκαγιές που πλήττουν σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Το παράδειγμα ήδη υπάρχει: όταν πριν από κάποια χρόνια, η Ευρώπη, «ψήθηκε» σε ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες αλλά και «κάηκε» από ανελέητες πυρκαγιές που έπληξαν: Ισπανία, Πορτογαλία, Γαλλία αλλά και την Ελλάδα μας.

Την ίδια ώρα, η πύρινη λαίλαπα, κατέστρεψε ορισμένα από τα ωραιότερα πευκοδάση της Ευρώπης και του κόσμου στη Ν. Γαλλία, στην Ισπανία, την Πορτογαλία, αλλά και την Ιταλία.

• Οι πυρκαγιές είναι σε πλανητικό επίπεδο;

Θέλω να σημειώσω ότι το 2020 ακόμα και στη Σιβηρία  το φαινόμενο αυτό εκφράστηκε με πολλές ανησυχίες, μάλιστα  για ολόκληρο τον κόσμο. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το θερμόμετρο στη Σιβηρία  έφτασε στα επίπεδα ρεκόρ των 38 βαθμών Κελσίου στη ρωσική πόλη Βερκχογιάνσκ, μια θερμοκρασία δηλαδή που θα σήμαινε πυρετό για ένα άτομο – αλλά εδώ επρόκειτο για τη Σιβηρία…

• Επανερχόμαστε στην Ελλάδα ζητώντας μία ενδεικτική αναφορά των συνεπειών στην Ελλάδα λόγω κλιματικής αλλαγής με επικέντρωση στις πυρκαγιές, που τη δεδομένη χρονική στιγμή ξεπερνούν κάθε προηγούμενο για τη χώρα μας.  

Οι συνέπειες από την κλιματική αλλαγή θα θέσουν σε τρομερή δοκιμασία τους εθνικούς δρυμούς της χώρας, σύμφωνα με επιστημονική έκθεση που εκπόνησε από κοινού η περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς και το Εθνικό Αστεροσκοπείο, με αντικείμενο την πρόβλεψη στην Ελλάδα κατά το άμεσο μέλλον (2021–2050).

• Με άλλα λόγια, επιστημονική έκθεση, δείχνει για πρώτη φορά, τι μας επιφυλάσσει το μέλλον, οι συνθήκες που θα επικρατήσουν στις αστικές, τουριστικές, γεωργικές και δασικές περιοχές, δηλαδή σχεδόν το σύνολο της κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής ζωής του;

Μάλιστα σύμφωνα με τα κλιματικά μοντέλα, η Ελλάδα κατά την περίοδο 2021 – 2050 θα βιώσει ιδιαίτερα έντονα τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. (σύμφωνα με τον Χ. Γιαννακόπουλο, εντεταλμένο ερευνητή του Εθνικού Αστεροσκοπείου και βασικό συντάκτη της έρευνας).

• Κύριε Καθηγητά, υπάρχει αναγκαιότητα συμβουλών στην Ελληνική πολιτεία από επιστήμονες του χώρου;;

Μπροστά σε καταστροφικές αλλαγές, κρίνεται  αναγκαίο η Ελληνική Πολιτεία να προτάξει πολιτική και παρέμβαση που θα περιλαμβάνει:

• αναθεώρηση του συστήματος δασικής διαχείρισης

• έμφαση στην προσαρμογή των οικοσυστημάτων

• αλλαγή και ενίσχυση των φορέων και των υπηρεσιών που έχουν την ευθύνη προστασίας και διαχείρισης των δασών

• δέσμη μέτρων για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των πολλών πυρκαγιών όπως υποστηρίζει και το WWF.

• Και κάτι ακόμα, αλλά όχι το τελευταίο, υπάρχουν κι άλλες απαισιόδοξες προβλέψεις;!!

Ως Πρόταση επί του θέματος, σύμφωνα με τις προβλέψεις η μεταβολή των κλιματικών συνθηκών αναμένεται να αυξήσει σημαντικά τον αριθμό των ημερών με εξαιρετικά αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς, κατά 40 ημέρες το 2071-2100 σε όλη την Ανατολική Ελλάδα από τη Θράκη ως την Πελοπόννησο, ενώ μικρότερες αυξήσεις αναμένονται στη Δυτική Ελλάδα. Οι συνέπειες για όλους τους τομείς της εθνικής οικονομίας προβλέπονται αρνητικές και, σε πολλές περιπτώσεις, εξαιρετικά αρνητικές.

Οι συνέπειες π.χ. στα δάση ελάτης, οξιάς και πεύκης θα είναι σημαντικές, ενώ και η διόγκωση του κόστους λόγω της αύξησης του αριθμού και της έκτασης των δασικών πυρκαγιών είναι ουσιώδης. Επιπλέον, αναμένεται μείωση της αφθονίας των ειδών και της βιοποικιλότητας γενικότερα.

• Τι έχετε να πείτε για τη μη χρήση του Ρωσικού αεροσκάφους στις πιο επικίνδυνες πυρκαγιές Ρόδου και Κέρκυρας και γενικότερα σε όλη τη επικράτεια;

Η Χώρα μας οφείλει να βοηθήσει το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και τους πολίτες της με το βιός τους, από τις δολοφονικές πυρκαγιές. Οφείλει κατά την άποψή μου να λύσει τα πολιτικά της προβλήματα για το καλό όλων, αφού η εχθρότητα και η απαξία δεν οδηγεί πουθενά.

Αυτή τη στιγμή, η Ελλάδα καίγεται και τα Ευρωπαϊκά μέσα, δεν μπορούν να σβήσουν τις πυρκαγιές!!

Σύμφωνα με ειδικούς, το πρόβλημα θα μπορούσε να λυθεί, με Ρωσικά αεροσκάφη Be-200, τα οποία, είχαν παλαιότερα σώσει την Ελλάδα, από τις καταστροφικές πυρκαγιές! Τώρα καίγονται οι δυο βασικότερες ναυαρχίδες του Ελληνικού τουρισμού ( Ρόδος και Κέρκυρα) και μπορεί η χώρα να μείνει αβοήθητη και να μην ζητήσει τη βοήθεια των Ρωσικών αεροσκαφών Be-200;;;!!

**Το KAVALA PORTAL ευχαριστεί δημόσια τον εγνωσμένου κύρους, Καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου κο Στέφανο Καραγιάννη για την παρουσία του στους «Ακαδημαϊκούς Διαλόγους» της  δημοφιλούς ηλεκτρονικής μας εφημερίδας.

**Η επιλογή του φωτογραφικού υλικού δίνει την πραγματική διάσταση της περιβαλλοντικής καταστροφής σε πλανητικό επίπεδο…

Τη νύχτα της 9ης Μαΐου 1917 – νύχτα ασέληνη, γι’ αυτό και σκοτεινή – ένα αυτοσχέδιο βαρκάκι «ρίχτηκε» στην ήρεμη θάλασσα από το σαπωνοποιείο του Βουλαλά στη συνοικία του Αϊ Γιάννη και αργά και σιωπηρά ξανοίχτηκε στον Κόλπο της βουλγαροκρατούμενης (από το Σεπτέμβριο του 1916) Καβάλας με προορισμό τη Θάσο! Όλα έδειχναν πως οι βουλγαρικές σκοπιές είχαν πιαστεί στον ύπνο, κάτι που χαροποιούσε αφάνταστα τους τέσσερις φυγάδες που κωπηλατούσαν με τεταμένη την προσοχή.

Λίγο πριν το ξημέρωμα ακούστηκαν οι μηχανές ενός πλοίου και στιγμές αργότερα η βάρκα «λούστηκε» στο φως του προβολέα γέφυρας της αγγλικής κανονιοφόρου M.20, που περιπολούσε στα ανοιχτά.

Η κανονιοφόρος ρυμούλκησε το βαρκάκι στην αμμώδη ακτή της Σκάλας Καζαβητίου (Πρίνου) και ακολούθως μετέφερε τους φυγάδες στη Σκάλα Σταυρού Θεσσαλονίκης, έδρα της 6ης Αποσπασμένης Μοίρας του βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού.

Η ανάκριση των φυγάδων από τον αξιωματικό πληροφοριών της 80ης Ταξιαρχίας, υπολοχαγό Barker και τον μέχρι πρότινος Βρετανό πρόξενο της Καβάλας, George G. Knox, αποκάλυψε κάτι ανησυχητικό: άνδρες του γερμανικού ναυτικού είχαν προσφάτως εγκατασταθεί στην Καβάλα με σκοπό την έναρξη επιχειρήσεων με «σκάφη που έμοιαζαν με υποβρύχια, αλλά μάλλον ήταν ναρκοθετικές άκατοι». Τα σκάφη είχαν μεταφερθεί με τραίνο στο σιδηροδρομικό σταθμό Δράμας και από κει με φορτηγά στο λιμάνι της Καβάλας. Οι Άγγλοι πληροφορήθηκαν πως ο χώρος του τελωνείου είχε μετατραπεί σε αποθήκη ναρκών θαλάσσης.

Σήμανε συναγερμός! Ο Αντιναύαρχος Cecil Thursby, Διοικητής Στόλου Ανατολικής Μεσογείου, αντιλαμβανόμενος τον κίνδυνο απώλειας της ναυτικής κυριαρχίας στο Β Αιγαίο εξέδωσε άμεσα διαταγή για την οργάνωση επιχείρησης καταστροφής του τελωνείου και άλλων σημαντικών στόχων στο λιμάνι της Καβάλας…

Τη σύνθετη αεροναυτική επιχείρηση ανέλαβε να φέρει σε πέρας ο πλοίαρχος Cecil Staveley, παλαιός γνώριμος της περιοχής, κυβερνήτης του παλαιού καταδρομικού HMS Endymion και Επικεφαλής Ναυτικού της 6ης Αποσπασμένης Μοίρας. Η επιχείρηση προγραμματίστηκε για την 20η Μαΐου 1917, ημέρα Κυριακή! Το Σάββατο το πρωί εκδόθηκαν οι σχετικές διαταγές προς τα συμμετέχοντα πλοία και τις Μοίρες A, D και F της Βασιλικής Ναυτικής Αεροπορικής Υπηρεσίας (RNAS). Εκείνο που δε γνώριζαν οι Άγγλοι ήταν πως η γερμανική ναρκοθέτιδα είχε ήδη ποντίσει νάρκες σε τέσσερα σημεία τη νύχτα της 12ης Μαΐου (25 συνολικά νάρκες), αλλά κυρίως τη νύχτα της 18ης Μαΐου (100 νάρκες ανοιχτά της Καρβάλης, της Καλαμίτσας και του ακρωτηρίου «Βρασίδα»)!

Τις πρώτες πρωινές ώρες της Κυριακής 20 Μαΐου 1917 μια ισχυρή Μοίρα του βρετανικού στόλου, αποτελούμενη από τη βαριά κανονιοφόρο HMS Raglan με ένα δίδυμο πυροβόλο των 14 in στην πλώρη, τις κανονιοφόρους M.19 και M.28 με ένα πυροβόλο των 9.2 in στην πλώρη και τις κανονιοφόρους M.29, M.32 και M.33 με δύο πυροβόλα των 6 in, ένα στην πλώρη και ένα στην πρύμνη, απέπλευσαν από το αγκυροβόλιο στο Σταυρό και πλέοντας σε «γραμμή παραγωγής» κατευθύνθηκαν στις προβλεπόμενες θέσεις ανοιχτά της Καβάλας. Τις κανονιοφόρους συνόδευαν δύο εξοπλισμένα αλιευτικά – τα ‘43’ και ‘253’, τέσσερα αλιευτικά πόντισης ανθυποβρυχιακών δικτύων και ένα ταχύ περιπολικό – το ‘265’.

Σύμφωνα με το επιχειρησιακό σχέδιο, τα πλοία χωρίστηκαν σε δύο ομάδες – αυτά που θα βομβάρδιζαν τους στόχους μέσα και γύρω από την πόλη (M.29, M.32 και M.33) και αυτά που θα βομβάρδιζαν προληπτικά τα φρούρια στα ανατολικά υψώματα της πόλης (M.19 και M.28). Ειδικότερα, στην κανονιοφόρο M.32 είχε ανατεθεί η καταστροφή των (πρώην) στρατώνων του ελληνικού 19ου Συντάγματος Πεζικού, ενώ στα M.29 και M.33 η καταστροφή του ταχυδρομείου και του τελωνείου αντίστοιχα. Η βαριά κανονιοφόρος Raglan, έχοντας επιβιβάσει τον Staveley, είχε διαταχθεί να είναι σε ετοιμότητα σίγησης δια των ισχυρότατων πυροβόλων της, οποιουδήποτε φρουρίου άνοιγε πυρ κατά των πλοίων.

Για ελαχιστοποίηση των απωλειών μεταξύ του άμαχου πληθυσμού αποφασίστηκε η διεύθυνση πυρών των πλοίων από αέρος και μάλιστα σε δύο κύματα. Στο πρώτο κύμα (04:00 – 06:00) η πρώτη ομάδα πλοίων θα υποστηριζόταν από ένα υδροπλάνο Short 184 με ασύρματο, ενώ ένα αεροπλάνο Henri Farman HF.27 θα διεύθυνε τα πυρά του Raglan, στην περίπτωση που θα βομβάρδιζε τα φρούρια. Ένα δεύτερο Short 184 θα περιπολούσε στον Κόλπο της Καβάλας με σκοπό τον έγκαιρο εντοπισμό ναρκών ή υποβρυχίων. Την προστασία του πρώτου κύματος υποστήριξης επρόκειτο να αναλάβουν δύο καταδιωκτικά Bristol Scout και ένα καταδιωκτικό υδροπλάνο Sopwith Schneider της Α Μοίρας, ενώ τα εναέρια μέσα συμπληρώνονταν με την άφιξη της κινητής Μοίρας βομβαρδισμού F από το Μέτωπο του Στρυμόνα.

Στις 04:40 όλα τα πλοία είχαν λάβει τις προβλεπόμενες θέσεις, στα όρια της εμβέλειας των επάκτιων βουλγαρικών πυροβολείων. Προηγουμένως, στις 04:25 είχαν φθάσει από τη Θάσο τα αεροπλάνα παρατήρησης. Στις 04:42 ανοίγουν πυρ τα βουλγαρικά αντιαεροπορικά πυροβόλα αναγκάζοντας την εναέρια παρατήρηση να ανέβει σε ύψος ασφαλείας. Στις 04:46 ξεκινούν τα πυρά του αγγλικού στόλου με πρώτη την κανονιοφόρο M.32 που βάλλει κατά των στρατώνων στα ανατολικά της πόλης, πετυχαίνοντας καίριο πλήγμα με την τέταρτη βολή.

Το ένα μετά το άλλο τα πλοία υψώνουν κόκκινη σημαία – σημάδι έναρξης πυρός στους στόχους που τους είχαν ανατεθεί. Αμέσως εκδηλώνονται τα πρώτα σημαντικά προβλήματα. Ήδη από τις 05:01 υπάρχει φως, αλλά ο όγκος της συνοικίας της «Παναγίας» σκιάζει το χώρο του τελωνείου σε τέτοιο βαθμό που είναι πρακτικά αδύνατη η απευθείας παρατήρηση.

Την ίδια στιγμή, η απόλυτη νηνεμία εγκλωβίζει τον καπνό από τις εκρήξεις και τη σκόνη ακριβώς πάνω από τους στόχους, κάνοντας δύσκολη την εναέρια παρατήρηση και τη διόρθωση των βολών. Οι πυροβολητές της κανονιοφόρου M.33 βάλλουν σε ένα «άσπρο κτήριο πάνω στην προκυμαία» νομίζοντας πως είναι το κτήριο του τελωνείου, αλλά «…στη συνέχεια αποδεικνύεται πως ήταν μια καπναποθήκη»! Το Short 184 είναι αδύνατο να ξεχωρίσει σε ποια από τις δύο κανονιοφόρους, την M.29 ή την M.33, ανήκουν οι βολές που φεύγουν πάνω από το στόχο (over) και πλήττουν σπίτια στις βορεινές συνοικίες της πόλης. Μετά την 24η βολή, στις 05:15, επιβιβάζεται στην M.33 ο πρώην πρόξενος Καβάλας, G. G. Knox, προκειμένου να βοηθήσει με τη σκόπευση, όντας άριστος γνώστης της περιοχής. Σε συνδυασμό με την ενίσχυση του πρωινού φωτός, γρήγορα έρχονται τα πρώτα θετικά αποτελέσματα. Η 59η βολή προκαλεί μεγάλη έκρηξη στο κτήριο του τελωνείου.

Εντωμεταξύ, στις 05:17 εμφανίζεται σε άψογο σχηματισμό η Μοίρα F, η οποία λαμβάνει την προβλεπόμενη θέση στα ανατολικά, ανακυκλώνοντας συνεχώς και ρίχνοντας περιστασιακά και κάποιες βόμβες στο φρούριο ‘Β’, στα υψώματα της Άσπρης Άμμου.

Σε μία «τυχερή» βολή μια από τις βόμβες πέφτει σε όρυγμα επιτυγχάνοντας απευθείας πλήγμα. Στις 05:37 ακούγονται πολυβολισμοί ψηλά στον ουρανό και σχεδόν αμέσως γίνεται αντιληπτή η επίθεση ενός εχθρικού καταδιωκτικού στο αεροσκάφος παρατήρησης του HMS Raglan. Με τρόμο τα πληρώματα των πλοίων βλέπουν το Henri Farman να διαλύεται στον αέρα και τα σώματα των άτυχων αεροπόρων να εκσφενδονίζονται στο κενό από ύψος 5000 ποδών. Η άκατος ‘265’ σπεύδει για βοήθεια, αλλά το μόνο που επιπλέει είναι η άνω πτέρυγα και κάποια συντρίμμια. Πουθενά οι αεροπόροι. Η ‘265’ ανακαλείται άμεσα. Νεκροί είναι ο Αυστραλός ανθυποπλοίαρχος (Ι) James Douglas Haig, χειριστής του HF.27 με αριθμό ‘9140’ και βετεράνος του πολέμου στη Μακεδονία και ο παρατηρητής υποπλοίαρχος (Ι) Gordon Keightley στην παρθενική επιχειρησιακή του πτήση.

Ο Γερμανός διώκτης που είχε καταρρίψει τους αεροπόρους της Θάσου ήταν ο … «συνήθης ύποπτος», ο υπολοχαγός (Ι) Rudolf von Eschwege του κλιμακίου της FA30 στη Δράμα (Αρκαδικό). Ο Eschwege, εφαρμόζοντας έξυπνη τακτική, διέγραψε αρχικά μεγάλο κύκλο προς τα ανατολικά ακολουθώντας το ανάγλυφο της περιοχής και, πετώντας με αυτόν τον τρόπο απαρατήρητος, έλαβε θέση μάχης νοτιοανατολικά της βρετανικής αεροναυτικής δύναμης. Με τον ήλιο πίσω του και έχοντας κερδίσει σημαντικό ύψος, εφόρμησε ταχύτατα προς το αεροσκάφος παρατήρησης, άνοιξε πυρ από κοντινή απόσταση και το κατέρριψε. Ήταν η 9η επιβεβαιωμένη του κατάρριψη…

Ο βομβαρδισμός της Καβάλας δε σταμάτησε με την απώλεια των δύο αεροπόρων. Κατάπαυση του πυρός διατάχθηκε στις 07:38, αφού είχαν ριχτεί στο χώρο του τελωνείου 148 συνολικά οβίδες των 6 in. Τα κτήρια του τελωνείου και του ταχυδρομείου είχαν καταστραφεί και το απόθεμα θαλασσίων ναρκών είχε τιναχθεί στον αέρα. Το βουλγαρικό πρακτορείο ειδήσεων στη Σόφια, μετέδωσε την επόμενη ημέρα την είδηση.

Ποιος όμως ήταν ο «φυγάς» στο αυτοσχέδιο βαρκάκι, που είχε δώσει τις ακριβείς πληροφορίες στους Άγγλους;

Σύμφωνα με τον Ιωάννη Πριμικίδη (παλαιό δημοσιογράφο της εφημερίδας «Ταχυδρόμος»), ο «φυγάς» ήταν ο Μυτιληνιός ναυτικός Ιωάννης Κοφτερός. Είχε παραμείνει στην πόλη μετά την παράδοσή της στους Βούλγαρους το Σεπτέμβριο του 1916, είχε αποφύγει την ομηρεία παραμένοντας κρυμμένος επί μακρόν στο οστεοφυλάκιο του ελληνικού νεκροταφείου, που τότε βρισκόταν πλησίον της εκκλησίας του Αι Γιάννη και, όταν οι συνθήκες το επέτρεπαν, περνούσε στο παραθαλάσσιο σαπωνοποιείο του Βουλαλά, όπου φύλαγε την αυτοσχέδια βάρκα του. Με αυτήν περνούσε στη Θάσο, έδινε πληροφορίες και «επέστρεφε και πάλι τη νύχτα που δεν είχε φεγγάρι, εφοδιασμένος και με διάφορα τρόφιμα για τη συντήρησή του». Το χειμώνα του 1917 συνελήφθη από τους Βούλγαρους, άρρωστος και ταλαιπωρημένος, στο καταφύγιό του – μια στέρνα σε κάποιο σπίτι επί της οδού Θεσσαλονίκης. Υπέστη βασανιστήρια, στα οποία δεν υπέκυψε, και τελικά μεταφέρθηκε στη Δράμα, όπου και απαγχονίστηκε στην πλατεία Ελευθερίας!

Στις 12 Ιουνίου 1917 ένας Τούρκος δεκανέας αυτομόλησε στο αγγλικό στρατόπεδο κι έδωσε τις ακόλουθες πληροφορίες: «Είχαν καταστραφεί περίπου 100 σπίτια και είχαν σκοτωθεί περίπου 50 άτομα, κυρίως εβραϊκής και τουρκικής καταγωγής, ενώ υπήρχαν και περίπου 30 τραυματίες. Δε γνώριζε για τραυματίες Γερμανούς. Τα κτήρια του τελωνείου ήταν τελείως κατεστραμμένα, το λιμάνι γεμάτο συντρίμμια και τα παραπλήσια σπίτια ρημαγμένα. Μια μαούνα είχε επίσης καταστραφεί και η ναρκοθέτιδα, που προστατευόταν από την προβλήτα, είχε υποστεί πολύ σοβαρές ζημιές. Οι Καμάρες είχαν χτυπηθεί, αλλά δεν είχαν υποστεί ζημιές. Δε γνώριζε για τη ζημιά που είχε γίνει στο ταχυδρομείο και τη γύρω περιοχή. Υπήρχαν νάρκες στο τελωνείο, αλλά δε γνώριζε για τη μεγάλη έκρηξη που προκλήθηκε όταν χτυπήθηκε το κτήριο. Το σχολείο στα νότια του τελωνείου δεν είχε χτυπηθεί. Όλοι οι Γερμανοί είχαν φύγει τρεις μέρες μετά, παίρνοντας μαζί τους και την κατεστραμμένη άκατο…».

Ο βομβαρδισμός του λιμανιού της Καβάλας ήταν αποτέλεσμα έγκαιρης και έγκυρης πληροφόρησης και συνδυασμένων αεροναυτικών επιχειρήσεων, που τότε ίσως φάνταζαν πολύπλοκες. Σήμερα αποτελούν το άλφα και το ωμέγα στη διεξαγωγή ενός πολέμου.

Σημείωση: Όλες οι ημερομηνίες είναι του νέου ημερολογίου. Το συγκεκριμένο γεγονός έχει αναλυθεί περαιτέρω στο βιβλίο μου “Θάσος – Το άγνωστο αεροδρόμιο (1916-1918)”, Εκδόσεις Ξυράφι, 2016. Οι φωτογραφίες αποτελούν μέρος του αρχείου μου…

Σε μια μικρή απόκρημνη χερσόνησο, ανάμεσα στον όρμο Ελευθερών (Νέα Πέραμος) και στο μικρό φυσικό λιμάνι της Νέας Ηρακλείτσας στην Καβάλα, στις παρυφές του όρους Σύμβολο, κρύβεται ένα σπήλαιο, που κατά τους προϊστορικούς χρόνους ήταν χώρος λατρείας για τις Νύμφες, αυτές τις ιδεατές μορφές, που κατάγονταν από τους θεούς, αλλά δεν ήταν αθάνατες και -σύμφωνα με τη μυθολογία- ζούσαν στην άγρια φύση παίζοντας με την Άρτεμη.

Το ιερό άντρο των Νυμφών αποτελεί ένα λατρευτικό σπήλαιο που μελετάται από Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας και ο προϊστάμενος του γραφείου Βόρειας Ελλάδας, διδάκτορας αρχαιολογίας, Φώτης Γεωργιάδης, το παρουσιάζει αυτές τις μέρες στο 3ο Συνέδριο Τοπικής Ιστορίας Παγγαίου, που διοργανώνουν ο δήμος Παγγαίου με την Μητρόπολη Ελευθερούπολης, στην Ελευθερούπολη.

«Τα σπήλαια αποτελούν χώρους που κατεξοχήν εξάπτουν την ανθρώπινη φαντασία. Κατά συνέπεια, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης έχουν συνδεθεί με υπερβατικές δυνάμεις και με το θείο. Ένα από τα ιερά σπήλαια της αρχαιότητας είναι αυτό των Νυμφών που βρίσκεται στην επικράτεια του Δήμου Παγγαίου. Τα ανασκαφικά δεδομένα δείχνουν ότι αποτέλεσε θέση ανθρώπινης δραστηριότητας κατά τη νεότερη νεολιθική ΙΙ περίοδο. Αργότερα, από τα τέλη του 7ου αι. π.Χ., δηλαδή μέσα σε μια γενιά από την ίδρυση της γειτονικής Οισύμης, μέχρι τους ελληνιστικούς χρόνους, ήταν ιερό των Νυμφών», αναφέρει στη Voria.gr ο κ. Γεωργιάδης. 

Πρόκειται για ένα μικρό σπήλαιο, με μία κύρια ευρύχωρη αίθουσα, τριγωνικού σχήματος, διαστάσεων 13-15 μ. περίπου και ύψους 17 μ. και άλλη μία μικρότερη, δευτερεύουσα. Η διαμόρφωση που παρουσιάζει σήμερα οφείλεται σε εκτεταμένες καταπτώσεις μεγάλων τμημάτων βράχων από την οροφή του ήδη από τον 7ο π.Χ. αιώνα. 

Το σπήλαιο ερευνήθηκε πρώτη φορά το 1938 από τον Γεώργιο Μπακαλάκη, τον πρωτοπόρο της αρχαιολογικής έρευνας στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη. Το 1967 διενεργήθηκε αυτοψία από την Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη και αργότερα η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας -Σπηλαιολογίας διενήργησε ανασκαφική έρευνα, η οποία και αποκάλυψε την ιστορία του.

Σύμφωνα με τον κ. Γεωργιάδη, η παλαιότερη ανθρώπινη δραστηριότητα στο σπήλαιο ανάγεται στην 5η χιλιετία π.Χ., στη νεότερη νεολιθική περίοδο, ενώ η επόμενη περίοδος έντονης δραστηριότητας ξεκινάει τον 7 ο αι. π.Χ., όταν το σπήλαιο γίνεται ιερό των Νυμφών.

Το σπήλαιο – ιερό των Νυμφών ανήκει πιθανότατα στην ύπαιθρο χώρα της αρχαίας Οισύμης, θασιακής αποικίας που ιδρύθηκε, στο τελευταίο τέταρτο του 7ου π.Χ. αιώνα ή λίγο νωρίτερα. Στην ίδια περίοδο χρονολογήθηκε και η πρωιμότερη τροχήλατη κεραμική που βρέθηκε εντός του σπηλαίου κι έτσι συμπεραίνεται ότι το ιερό των Νυμφών ιδρύθηκε πολύ σύντομα μετά την εγκατάσταση της αποικίας, σχεδόν στην πρώτη γενιά των αποίκων.

«Το σπήλαιο ταυτίστηκε ως ιερό των Νυμφών από την επιγραφή μιας μαρμάρινης βάσης αγάλματος του τέλους του 4ου π.Χ. αιώνα που βρέθηκε το 1938 και αναφερόταν στις Νύμφες. Εντοπίστηκαν ακόμη άλλες 3 επιγραφές, που χαρακτηρίζουν τους λατρευτές εταίρους και συμπότες, καθώς και άλλες τρεις λίθινες βάσεις αγαλματίων ή άλλων αφιερωμάτων», επισημαίνει ο κ. Γεωργιάδης.

Οι επιγραφές κάνουν λόγο για ομίλους λατρευτών, για οργανωμένες ομάδες πιστών που πίνουν μαζί στο πλαίσιο της λατρείας των Νυμφών. Τη μαρτυρία αυτή υποστηρίζουν και τα ευρήματα κεραμικής από το σπήλαιο, η πλειονότητα των οποίων προέρχεται από σκεύη που σχετίζονται με την οινοποσία. Και όπως συμβαίνει και σήμερα, η κατανάλωση κρασιού συνοδεύονταν από άφθονο φαγητό, κατά βάση κρέας. Η μελέτη των κατάλοιπων ζωικής προέλευσης που εντοπίστηκαν, οστών που ανήκουν σε οικόσιτα θηλαστικά, κυρίως αιγοπρόβατα αλλά και χοίρους και βοοειδή, πιστοποιεί την τελετουργική κατανάλωση τροφής στον χώρο.

Με βάση τα αρχαιολογικά δεδομένα, οι αρχαιολόγοι μπορούν να αναπαραστήσουν  στοιχεία της λατρείας. «Μπορούμε να φανταστούμε αγάλματα και μαρμάρινες λεκάνες να κοσμούν το ιερό σπήλαιο, ομίλους λατρευτών να καταφτάνουν, θυμιάματα να καίνε, θυσίες, σπονδές και εορταστικά συμπόσια, όλα αυτά να συμβαίνουν σε τούτο το σχετικά άγνωστο μνημείο, σε μια απόμακρη θέση του δήμου Παγγαίου», σημειώνει ο κ. Γεωργιάδης.

Τα πρωιμότερα αγγεία ιστορικών χρόνων που εντοπίστηκαν στο σπήλαιο είναι κορινθιακά και χρονολογούνται στη μεταβατική περίοδο, στο 630/25-610/05 π.Χ.. Κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα, το ιερό κοσμούσαν αγάλματα αφιερωμένα από τους πιστούς. Σημαντικά στοιχεία του λατρευτικού τελετουργικού ήταν οι θυσίες και οι συνεστιάσεις, όπως πιστοποιείται τόσο από τις επιγραφικές μαρτυρίες και την παρουσία των διατροφικών κατάλοιπων, όσο και από τη λεπτή κεραμική, η οποία αποτελείται κυρίως από αγγεία πόσης, αλλά και εμπορικούς αμφορείς. Στο σπήλαιο τελούνταν σπονδές και γινόταν χρήση θυμιάματος. Στις επιγραφές γίνεται μνεία της προσφοράς «πελάνου», ενός τελετουργικού μείγματος σιταριού, μελιού και λαδιού, ενώ οι λατρευτές αποκαλούνται «εταίροι» και «συμπόται». 

Κατά την ανασκαφική έρευνα του σπηλαίου βρέθηκαν τρία θραύσματα πήλινων ειδωλίων  και ένα θραύσμα πήλινης προτομής. Το κεφάλι ειδωλίου καθιστής γυναικείας μορφής, σύμφωνα με την κεραμική του ύλη, είναι πιθανότατα επείσακτο από εργαστήριο της Ανατολικής Ελλάδας και χρονολογείται στα τέλη του 6ου π.Χ. αιώνα. Επιπλέον, εντοπίστηκε και ένα πήλινο γυναικείο ειδώλιο ύστερων κλασικών-ελληνιστικών χρόνων, που χρονολογείται στο β΄ μισό του 4ου- α΄ μισό του 3ου αι. π.Χ.

Τα σπήλαια ως ιερά

Σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο, αν και υπάρχουν λίγα σπήλαια με λατρευτική χρήση ήδη από το 10ο π.Χ. αιώνα (π.χ. το σπήλαιο της Πόλης στην Ιθάκη ή το σπήλαιο-ιερό του Διονύσου και των Νυμφών στην Καλλιθέα Χαλκιδικής), η χρήση αυτή διαπιστώνεται κατά κύριο λόγο στην αρχαϊκή εποχή. Στη συνέχεια, κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, κυρίως στη μέση και ύστερη ελληνιστική περίοδο, παρατηρείται μια ύφεση στη χρήση των σπηλαίων ως χώρων λατρείας, κάτι που συμβαίνει στα σπήλαια της Αττικής, όπου διαπιστώνεται μείωση της δραστηριότητας. Αργότερα, κατά τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους, παρατηρείται αρχαιολογικά νέο αυξημένο ενδιαφέρον για τα σπήλαια σε αρκετές περιοχές .

Το μοτίβο αυτό, της εγκατάλειψης ή της μείωσης της δραστηριότητας στα ιερά που βρίσκονται σε σπήλαια, μπορεί να γίνει κατανοητό μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της δραστηριότητας στα αγροτικά ιερά τοπικού χαρακτήρα. Αντίθετα, στους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους και στην πρώιμη ρωμαϊκή περίοδο διαπιστώνεται κάποια μείωση της πυκνότητας των αρχαιολογικών θέσεων στην ύπαιθρο, στοιχείο της οποίας αποτελεί η εγκατάλειψη των περισσότερων μικρών αγροτικών ιερών. Αρκετά από αυτά τα εγκαταλελειμμένα ιερά ενεργοποιήθηκαν εκ νέου κατά την ύστερη ρωμαϊκή περίοδο.

Σύμφωνα με τον κ. Γεωργιάδη, το κενό αυτό με την εγκατάλειψη πολλών αγροτικών ιερών έχει την ερμηνεία του στη μεγάλη μείωση της κατοίκησης και της εν γένει ανθρώπινης δραστηριότητας στην ύπαιθρο κατά τους πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους, που φαίνεται πως συνδέεται με την δημογραφική κάμψη της Μακεδονίας. 

Η αρχαία Οισύμη που λάτρευε τη θεά Αθηνά

Το σπήλαιο-ιερό των Νυμφών ανήκει στην ύπαιθρο χώρα της αρχαίας Οισύμης , η οποία βρίσκεται στην απέναντι, τη νότια, πλευρά του κόλπου των Ελευθερών. Η Οισύμη, θασιακή αποικία είχε ιδρυθεί σε μια θέση με πλούσιους φυσικούς πόρους. Βρίσκεται σε ένα φυσικό λιμάνι, σε μια εύφορη περιοχή , κοντά σε μεταλλοφόρα εδάφη με πυκνά δάση.

Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά δεδομένα, η αποικία ιδρύθηκε στα τέλη του τρίτου ή στο τελευταίο τέταρτο του 7ου αι. π.Χ.  Ο Όμηρος κάνει αναφορά στην πόλη, μαρτυρία που επιτρέπει την υπόθεση ότι υπήρχε πριν από την άφιξη των αποίκων.

Μάλιστα, οι ανασκαφές στην ακρόπολη εντόπισαν προ-αποικιακό στρώμα της πρώιμης εποχής του Σιδήρου. Η ακρόπολη, που καταλαμβάνει έναν οχυρό λόφο, περιέκλειε τον αρχαϊκό ναό, του οποίου έχουν εντοπιστεί δύο οικοδομικές φάσεις, του τέλους του 7ου και των αρχών του 5ου π.Χ. αιώνα. Η παρουσία ευρημάτων του 4ου π.Χ. αιώνα είναι σποραδική, ενώ υπάρχει σημαντική επίχωση του 2ου π.Χ. αιώνα που δηλώνει έντονη δραστηριότητα κατά τη χρονική αυτή περίοδο. Από τον 1ο αιώνα π.Χ. ως τον 3ο μ.Χ. αιώνα υπάρχουν μόνο λιγοστά ευρήματα. Η πόλη συνέχισε να ζει ως την ίδρυση της παρακείμενης Ανακτορούπολης στους βυζαντινούς χρόνους . Οι ανασκαφείς της Οισύμης ταύτισαν τη θεότητα που λατρευόταν στο ναό της ακρόπολης με την προστάτιδα της πόλης Αθηνά. 

* Οι φωτογραφίες ανήκουν στο υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και παραχωρήθηκαν από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας

ΠΗΓΗ: voria.gr

Ο Δρ Σεργόπουλος Κων/νος είναι Επίκουρος καθηγητής στο  Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και Σύμβουλος Ξενοδοχείων.  

Κε Καθηγητά: Σε προηγούμενα ρεπορτάζ στο KAVALA PORTAL παρουσιάσαμε τις δυνατότητες και προοπτικές ανάπτυξης στον Τουρισμό.  Έχετε να προτείνετε κάτι που θα μπορούσε να κάνει τις επιχειρήσεις φιλοξενίας της Καβάλας να γίνουν πιο ποιοτικές και πιο ελκυστικές;

Είναι πολλά αυτά που μπορεί να κάνει μία επιχείρηση φιλοξενίας. Ένα από αυτά είναι η διαχείριση των πελατειακών σχέσεων ή αλλιώς η διαχείριση των σχέσεων με τους πελάτες.

Θα μπορούσατε αρχικά, (όσο πιο απλά μπορείτε) να μας αποσαφηνίσετε αυτόν τον όρο;

Είναι ένας συνδυασμός επιχειρησιακών διαδικασιών και τεχνολογίας με σκοπό την απόκτηση και διατήρηση επιλεγμένων πελατών προκειμένου να δημιουργηθεί μέγιστη αξία για την επιχείρηση και τον πελάτη. Επιδιώκει να αποκωδικοποιήσει την συμπεριφορά των πελατών – τουριστών, προκειμένου να διαφοροποιήσει ενδεχομένως τον τρόπο παρουσίασης των προϊόντων και υπηρεσιών, προσβλέποντας στην απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.  

Και που βασίζεται;

Βασίζεται στη επιστημονική φιλοσοφία του μοντέλου «Διαχείρισης Πελατειακών Σχέσεων» χρησιμοποιώντας τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών, προκειμένου να εφαρμόσει πρακτικές μάρκετινγκ, τεχνικές προώθησης των πωλήσεων και υπηρεσιών και να παρέχει υπηρεσίες προσαρμοσμένες στις ανάγκες του εκάστοτε πελάτη-τουρίστα, με στόχο να ενδυναμώσει την καταναλωτική αφοσίωση και την αύξηση του κέρδους.

Πιο συγκεκριμένα;

Πιο συγκεκριμένα το μοντέλο μεταξύ άλλων, αποτελεί την στρατηγική ανάπτυξης μιας τουριστικής επιχείρησης, η οποία κάνοντας χρήση των βάσεων δεδομένων που διαθέτει μέσω της τεχνολογίας, διαμορφώνει μια εμπεριστατωμένη άποψη για τους τουρίστες – πελάτες,  με στόχο, όλες οι ακολουθούμενες ενέργειες να βελτιώνουν τις σχέσεις της τουριστικής επιχείρησης  με τους πελάτες της.

Με άλλα λόγια είναι ένα σύνολο διαδικασιών που έχουν σχεδιαστεί με σκοπό τη συλλογή και ανάλυση πληροφοριών που βοηθούν μία τουριστική επιχείρηση, στην διαμόρφωση και αξιολόγηση  των πελατειακών στρατηγικών.

Σημαντικό ρόλο όπως αναφέρθηκε έχει η τεχνολογία. Τα συστήματα διαχείρισης πελατειακών σχέσεων – CRM SYSTEMS (Customer Relationship Management Systems) ουσιαστικά συνδέουν την επιχείρηση με τους πελάτες. Επειδή όλα αυτά μπορεί να «ακούγονται» πολύ θεωρητικά, θα σας δώσω ένα απλό παράδειγμα:

Ένα ξενοδοχείο αποφασίζει να δημιουργήσει δύο διαφορετικές προσφορές για διαμονή και θέλει να τις γνωστοποιήσει στους πελάτες της. Η μία απευθύνεται σε οικογένειες ενώ η άλλη απευθύνεται σε πελάτες που ταξιδεύουν για επαγγελματικούς σκοπούς. Μέσα από το  CRM σύστημα στο οποίο υπάρχει όλη η πελατειακή βάση της επιχείρησης θα επιλέξουμε πολύ γρήγορα τους πελάτες στους οποίους θα γνωστοποιήσουμε την πρώτη προσφορά και τους πελάτες στους οποίους θα γνωστοποιήσουμε την δεύτερη προσφορά. Κατ’ αυτόν τον τρόπο πετυχαίνουμε να προωθήσουμε την κατάλληλη υπηρεσία στον κατάλληλο πελάτη. Επίσης, οι δύο αυτές προσφορές δεν διαμορφώθηκαν αυθαίρετα αλλά διαμορφώθηκαν βάσει της ανάλυσης των πληροφοριών που μας παρείχε η τεχνολογία για τους πελάτες μας.

Έτσι λοιπόν βελτιώνονται οι υπηρεσίες που προσφέρει η επιχείρηση προς τους πελάτες της, ενισχύεται η ικανοποίησή τους, δημιουργούνται υγιείς και  μακροχρόνιες σχέσεις και επιτυγχάνεται η καταναλωτική αφοσίωση.

Μπορούν οι επιχειρήσεις φιλοξενίας της Καβάλας να υλοποιήσουν αυτό το μοντέλο;

Βεβαίως μπορούν και πολλές ήδη το πράττουν! Σημαντικό στοιχείο, (για εμένα)  είναι η επιβράβευση  του πελάτη που είναι μέρος της «Διαχείρισης Πελατειακών Σχέσεων». Πιο συγκεκριμένα, σήμερα οι επιχειρήσεις φιλοξενίας στην Καβάλα (που τυγχάνει να γνωρίζω) είναι σε θέση και μπορούν ν’ αναπτύσσουν μεθόδους, συστήματα, διαδικασίες και αρχές, εις τρόπον τέτοιο, ώστε να μπορούν να προβλέπουν έγκαιρα την ικανοποίηση του πελάτη και φυσικά όταν αυτός είναι επαναλαμβανόμενος, αυτή η αγοραστική συμπεριφορά, δίδει τη δυνατότητα  στην επιχείρηση να επιβραβεύει  τους πελάτες με  διάφορους τρόπους.

Τα προγράμματα  επιβράβευσης ενισχύουν τον  πιστό και προσηλωμένο πελάτη, η δε ενέργεια αυτή μετατρέπεται σε αναγκαίο εργαλείο. Επομένως τα προγράμματα επιβράβευσης είναι μηχανισμοί – εργαλεία δημιουργίας και διατήρησης πιστών και αφοσιωμένων πελατών.

Τα προγράμματα επιβράβευσης συνήθως βασίζονται στο σύστημα των πόντων τους οποίους οι πελάτες συλλέγουν κατά τις διαμονές τους, έχοντας την δυνατότητα να τους εξαργυρώσουν στο μέλλον και να κερδίσουν διάφορα δώρα, εκπτώσεις, δωρεάν αναβάθμιση δωματίου, κ.ά.

Η ύπαρξη ακόμα και ενός απλού προγράμματος επιβράβευσης, φαίνεται στατιστικά τουλάχιστον, ότι επηρεάζει τη συμπεριφορά των καταναλωτών καθώς, 6 στους 10 καταναλωτές στον τουρισμό, επιλέγουν να κάνουν κρατήσεις σε ξενοδοχεία τα οποία τους προσφέρουν επιβράβευση, με εκπτώσεις, με δώρα,  με διευκολύνσεις.

Κε Καθηγητά: Τι θα θέλατε να προτείνετε – ευχηθείτε  στις τουριστικές επιχειρήσεις του Νομού Καβάλας;

Προτείνω στις επιχειρήσεις φιλοξενίας της Καβάλας, για να ικανοποιούν και ποιοτικά τους πελάτες, να εφαρμόζουν τις αρχές «Διαχείρισης Πελατειακών Σχέσεων» ή αλλιώς  «CRM». 

Να σημειώσω ακροτελεύτια ότι το μοντέλο αυτό προσβλέπει: Στην άριστη και εξατομικευμένη παροχή ποιοτικών υπηρεσιών-προϊόντων, στην λειτουργική και υπέροχη ατμόσφαιρα, στο ευχάριστο περιβάλλον, στην γρήγορη και φιλική εξυπηρέτηση, στην καθαριότητα, στις πρωτότυπες εκδηλώσεις, (happenings) μέσα από όλα τα τμήματα εκμετάλλευσης και με τη βέλτιστη αξία.

Ευχαριστούμε θερμά τον Επίκουρο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής Δρ Σεργόπουλο!

**Συνεντευκτής: Η Δημοσιογράφος  του KAVALA PORTAL  Έφη Βαλίλα