Αφιέρωμα στα 60 χρόνια του Φεστιβάλ Φιλίππων – 1958: Έρχεται ο Καραντινός, πρεμιέρα στη Θάσο

Εκτύπωση

Συνεχίζουμε το αφιέρωμά μας στα 60 χρόνια του Φεστιβάλ Φιλίππων με το 2ο μας άρθρο, το οποίο αναφέρεται στο 1958 – μια χρονιά με 3 σημαντικές πρωτιές:

– για πρώτη φορά ανέβηκαν περισσότερες της μιας θεατρικές παραστάσεις (2, για την ακρίβεια),

– για πρώτη φορά ανέβηκε μια αριστοφανική κωμωδία

– για πρώτη φορά ανέβηκε μια παράσταση και στο αρχαίο θέατρο Θάσου

Η καλή αρχή έγινε…

2 ημέρες μετά το ανέβασμα της “Ηλέκτρας” του Ευριπίδη -με το οποίο ξεκίνησαν οι παραστάσεις στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων το 1957– ο τότε νομάρχης Καβάλας Κώστας Κουκουρίδης, σε δηλώσεις του που δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες της εποχής, είχε τονίσει πως (διατηρούμε τη σύνταξη της εποχής, αλλά σε μονοτονικό σύστημα):

Η δοκιμή επέτυχε. Η καλή αρχή έγινε.
Δια το μέλλον το θέμα βλέπω υπό άλλην όψιν ολοκληρωμένην. Δηλαδή: Μίαν εβδομαδιαίαν έκθεσιν-εμποροπανήγυριν, κατά τας αρχάς Αυγούστου εις τους ελεύθερους λιμενικούς χώρους.
Κατά την διάρκειαν της Εκθέσεως αυτής να γίνουν περισσότεραι καλλιτεχνικαί εκδηλώσεις. Παραστάσεις Αρχαίου Δράματος εις Θάσον και Φιλίππους, Συναυλίαι, Λαϊκοί χοροί κλπ.
Δεν βλέπω διατί θα ηρνήτο την συμμετοχήν του το Εθνικόν μας Θέατρον. Και υποχρέωσιν έχει να ενισχύση την πνευματική κίνησιν της Επαρχίας, και ζημίαν δεν θα υποστή αφού θα καταβάλωμεν πάσαν δαπάνην.
Αι σκέψεις αυταί είναι εύχερους εφαρμογής και πρέπει να αρχίσωμεν αμέσως την προπαρασκευήν

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι ο κ. Κουκουρίδης, ο οποίος αναγνώριζε τη δουλειά του Δ. Λαζαρίδη (παραδόξως, στις δηλώσεις του ο κ. νομάρχης δεν έκανε έστω και μια αναφορά στον Χ. Λαλένη παρά μόνο στον κ. Λαζαρίδη) είχε σαν στόχο του να “επενδύσει” στη δυναμική των θεατρικών παραστάσεων -αν και δεν μπορούσε, κατά πως φαίνεται, να ξεφύγει από την νεοελληνική αισθητική της “εμποροπανηγύρεως”.

Την ίδια ακριβώς αντίληψη -χωρίς, φυσικά, την “εμποροπανήγυριν”- είχε ο κ. Λαζαρίδης, ο οποίος στην εισαγωγική του ομιλία πριν το ανέβασμα της “Ηλέκτρας” (η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΠΡΩΙΝΗ στις 11 Σεπτεμβρίου 1957) είχε εκφράσει την πεποίθηση ότι θα μπορούσε να καθιερωθεί ένα ετήσιο φεστιβάλ (η πρώτη φορά που γίνεται μνεία στον όρο “φεστιβάλ”) με παραστάσεις στους Φιλίππους και στη Θάσο.

Μπορεί, βέβαια, οι φιλοδοξίες να ήταν πολύ μεγάλες, αλλά -όπως είδαμε και στο πρώτο άρθρο του αφιερώματος για το Φεστιβάλ Φιλίππων- η κατάσταση στην οποία βρισκόταν το θέατρο των Φιλίππων δεν ήταν η καλύτερη δυνατή. Επιπλέον, το 1958 ξεκίνησε με μια “αλλαγή φρουράς”, καθώς ο κ. Κουκουρίδης μετατέθηκε στην Νομαρχία της Κομοτηνής και στη θέση του ανέλαβε ο Θεόδωρος Μπαγλανέας.

Ευτυχώς ο κ. Μπαγλανέας έδειξε από την αρχή ότι ήταν θετικός στη συνέχιση του ανεβάσματος (ή της “διδαχής”, αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε τον αντίστοιχο όρο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας) παραστάσεων. Έτσι, στα μέσα της άνοιξης του 1958 διεξάγεται σύσκεψη με τη συμμετοχή του νομάρχη, των κ. Λαζαρίδη και Λαλένη, αλλά και άλλων κρατικών λειτουργών, με στόχο τον προγραμματισμό των παραστάσεων για το επερχόμενο καλοκαίρι.

Σωκράτης Καραντινός

Στη διάρκεια της σύσκεψης ορίστηκε ότι οι ημερομηνίες ανεβάσματος των παραστάσεων ήταν οι 19 και 20 Ιουλίου 1958 αποφασίστηκε να κληθεί στο θέατρο Φιλίππων η Αττική Σκηνή, καλλιτεχνικός διευθυντής της οποίας ήταν ένας άνθρωπος που έμελλε να συνδέσει άρρηκτα το όνομά του με τα πρώτα χρόνια της ιστορίας του Φεστιβάλ Φιλίππων: ο Σωκράτης Καραντινός.

Επρόκειτο για έναν εμπειρότατο θεατράνθρωπο (το 1958 συμπλήρωνε 25 χρόνια επαγγελματικής σταδιοδρομίας στο θέατρο, μιας και η πρώτη του επαγγελματική παράσταση -ο “Κατά Φαντασίαν Ασθενής” του Μολιέρου- ανέβηκε το 1933 στα “Ολύμπια”), με μεγάλη αγάπη για την επαρχία, ο οποίος πέρα από το “γονίδιο” -καθώς ήταν γιος του ιδιοκτήτη του θεάτρου “Ολύμπια” στην Κωνσταντινούπολη, όπου και γεννήθηκε- είχε και ευρωπαϊκή παιδεία -σπούδασε θέατρο στη Βιέννη και παρακολούθησε τη θεατρική ζωή στη Γερμανία και στη Γαλλία την εποχή του Μεσοπολέμου- αλλά και μια συγκεκριμένη, καλά θεμελιωμένη άποψη για το πώς πρέπει να ανεβαίνει μια αρχαία ελληνική τραγωδία – την οποία και αξιοποίησε από το 1961 και μετά, από τη θέση του ιδρυτικού μέλους και του καλλιτεχνικού διευθυντή του νεοσύστατου Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, το οποίο ανέλαβε τη διοργάνωση του Φεστιβάλ Φιλίππων από το 1961 ως και το 1984.

Όπως αναφέρει η δρ. θεατρολόγος-φιλόλογος Όλγα Μάμαλη στο βιβλίο “Φίλιπποι: Το θέατρο-οι παραστάσεις αρχαίου δράματος 1957-2007” (που εξέδωσε η εφημερίδα “ΕΒΔΟΜΗ” σε συνεργασία με το δήμο Καβάλας και το υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης το 2007),

ο Καραντινός θεωρούσε το αρχαίο δράμα και την ερμηνεία του δύσκολα, μεγάλα, εθνικά θέματα για τους Έλληνες και ζητούσε να αντιμετωπιστούν με σοβαρότητα από τα Κρατικά Θέατρα, τόσο στην Επίδαυρο όσο και στους Φιλίππους. Υποστήριζε ότι η Επίδαυρος πρέπει να είναι ο χώρος στον οποίον θα δοκιμάζεται αποκλειστικά το Εθνικό Θέατρο και αντίστοιχα οι Φίλιπποι ο χώρος αναμέτρησης του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος με το αρχαίο δράμα. Και επιχειρηματολογούσε πάνω σε αυτό ως εξής: Όχι γιατί τα κρατικά θέατρα μπορούν να περιορίσουν τη δραστηριότητα των άλλων, των ελεύθερων θεάτρων, αλλά γιατί καλλιεργώντας με συνέχεια και με συνέπεια την άποψή τους αποκτούν στέρεη προσωπικότητα ερμηνείας και παρέχουν δυνατότητες για κρίση, για σύγκριση και βάσανο. Υπόθεση μεγάλη, ο ‘αγών’ -αν έτσι παρουσιάζεται- μπορεί να γίνεται αλλού σε άλλα θέατρα, ας πούμε στου Ηρώδη του Αττικού ή σε κάποια από τα 70 άλλα που υπάρχουν σκορπισμένα σε όλη την Ελλάδα. Αλλά τα κρατικά θέατρα πρέπει να αφεθούν με αυτονομία για τη διαμόρφωση ενός δικού τους τρόπου ερμηνείας.”

Από τα παραπάνω λεγόμενα του Καραντινού (τα οποία επρόκειτο να ειπωθούν το 1966) γίνεται ξεκάθαρη η πίστη του τόσο στο ρόλο των κρατικών θεάτρων για την ανάπτυξη της ελληνικής θεατρικής σκηνής αλλά και στην ίδια δυναμική του αρχαίου θεάτρου Φιλίππων και του φεστιβάλ που διοργανωνόταν εκεί. Και αυτό από μόνο του δίνει μια διαφορετική, σαφώς μεγαλύτερη διάσταση στην προσπάθεια που είχαν ξεκινήσει το 1957 οι Δ. Λαζαρίδης και Χ. Λαλένης.

Ακόμα χρειάζεται δουλειά στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων

Ας επιστρέψουμε όμως στο 1958, υπενθυμίζοντας παράλληλα ότι ο Σ. Καραντινός δεν ήταν εντελώς άγνωστος στο καβαλιώτικο κοινό, καθώς νωρίτερα μέσα στο ίδιο έτος είχε επισκεφτεί την Καβάλα για με μια σειρά παραστάσεων στο θέατρο Αίγλη.

Μετά τη σύσκεψη μεταξύ του νομάρχη Μπαγλανέα, των Δ. Λαζαρίδη και Χ. Λαλένη, ο Καραντινός δέχτηκε να αναλάβει το ανέβασμα 2 θεατρικών έργων:

– του “Αίαντα” (ή Αίαντα Μαστιγοφόρου) του Σοφοκλή, και

– του “Πλούτου” του Αριστοφάνη

Λίγες ημέρες μετά ο κ. Καραντινός ανεβαίνει στην Καβάλα για να επιθεωρήσει το αρχαίο θέατρο Φιλίππων. Τα όσα αντίκρισε στη διάρκεια της επιθεώρησης αυτής παρατίθενται σε ένα άρθρο που συνέγραψε ο ίδιος λίγους μήνες μετά, και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΠΡΩΙΝΗ (στις 9 Αυγούστου 1958):

Το άρθρο παρατίθεται αυτούσιο, ωστόσο άξια λόγου είναι η εξής αναφορά (στην πρώτη εικόνα):

Όταν πρωτοπήγα -δύο μήνες πριν- να δω το θέατρο, όπου θα δινόντουσαν οι παραστάσεις, είδα την κατάσταση στην οποία βρίσκονταν τα αρχαία μνημεία και φοβήθηκα πως θα ήταν αδύνατον να συμμορφωθούν, έτσι που να υπηρετήσουν το σκοπό που είχαν θέσει οι οργανωτές των εορτών. Όταν ξαναήρθα για τις παραστάσεις έτριβα κυριολεκτικά τα μάτια μου. Πόση δουλειά δεν είχε γίνει. Κι όταν παρακολούθησα τις παραστάσεις στην οργάνωσή τους εθαύμασα για το τι μπορεί να πετύχει το δόσιμο και ο ενθουσιασμός μερικών ανθρώπων, όταν βάζουν σε μια δουλειά την ψυχή τους και την ευθύνη τους. Τόσος κόσμος μπήκε και βγήκε στο αρχαίο, ωραίο θέατρο, κάθισε και παρακολούθησε τις παραστάσεις, χειροκρότησε, αντέδρασε -αν θέλετε δείχνει κι αυτό μια ζωντάνια- κι έδωσε νέο παλμό, μια νέα ώθηση προς τη συστηματικότερη καθιέρωση των εορτών.

Από τα παραπάνω συμπεραίνει κανείς ότι ο Σ. Καραντινός, στην πρώτη του επίσκεψη στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων, δε θα πρέπει να είδε κάτι διαφορετικό από αυτό που είχαν αντικρίσει την περασμένη χρονιά οι Δ. Λαζαρίδης και Χ. Λαλένης όταν ξεκίνησαν οι εργασίες για την προετοιμασία του αρχαίου θεάτρου για την “Ηλέκτρα” του Ευριπίδη. Το αποτέλεσμα της επιθεώρησης αυτής, αν και ως ένα βαθμό αναμενόμενο, φαίνεται πως αποτέλεσε το έναυσμα για μια νέα, συστηματικότερη προσπάθεια για την αναστήλωση του θεάτρου.

Η προσπάθεια αυτή, όπως ήταν φυσικό, ξεκίνησε από το Δ. Λαζαρίδη, σε συνεργασία με τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή και τη Διεύθυνση Αναστηλώσεως του Υπουργείου Προεδρίας, και ολοκληρώθηκε σε 3 φάσεις:

α) από τον Μάιο έως τον Ιούλιο του 1958
β) από τον Νοέμβριο έως τον Δεκέμβριο του 1958
γ) από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο του 1959

Στην διάρκεια αυτής της προσπάθειας αναστηλώνεται ολόκληρο το θέατρο των Φιλίππων και ανακατασκευάζονται όλα τα εδώλια του κοίλου, ώστε το θέατρο να φτάνει σε χωρητικότητα άνω των 7000 ατόμων. Η αρχαιολογική έρευνα του μνημείου φέρνει στην επιφάνεια νέα στοιχεία για την αρχική μορφή του θεάτρου, σύμφωνα με τα οποία το θέατρο ανασκευάζεται, και τέλος ο χώρος αποκτά μόνιμη ηλεκτρική εγκατάσταση και περίφραξη. Στο σημείο αυτό, βέβαια, αξίζει να αναφέρουμε ότι μαζί με το αρχαίο θέατρο Φιλίππων, την ίδια χρονιά ξεκίνησε ένα καθαρά ερευνητικό ανασκαφικό πρόγραμμα στον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων -υπό την εποπτεία του εφόρου Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Μακεδονίας Στυλιανού Πελεκανίδη -ένα πρόγραμμα που θα αποκαλύψει το Οκτάγωνο της αρχαίας ρωμαϊκής αγοράς και τον πρώτο ευκτήριο οίκο της Ευρώπης -αφιερωμένο στον Απόστολο Παύλο.

Λίγες μέρες πριν τις παραστάσεις

Με αυτά και με αυτά φτάνουμε στον Ιούλιο του 1958, λίγες ημέρες πριν τις παραστάσεις στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων. Η αναμονή είναι μεγάλη, οι προσδοκίες ακόμα μεγαλύτερες μετά και την επιτυχία της παράστασης του 1957 -όπως τονίζεται σε άρθρα της εποχής (όπως το παρακάτω, γραμμένο από το Ζήση Μπρουκάκη, το οποίο δημοσιεύτηκε στις 5 Ιουλίου 1958 στην ΠΡΩΙΝΗ) αλλά και σε αναφορές στην υπόθεση του “Αίαντα” και του “Πλούτου”–

ενώ οι προβλέψεις για την αθρόα προσέλευση τουριστών για τις παραστάσεις είναι τόσο πολλές που αναγκάζουν τον διοικητή της Τουριστικής Αστυνομίας Καβάλας να εκδώσει ανακοίνωση (στις 12 Ιουλίου) με την οποία καλούνταν οι ντόπιοι να ανοίξουν τα σπίτια τους και να προσφέρουν -έναντι αντιτίμου- κατάλυμα στους επισκέπτες (μια πρώιμη μορφή AirBnb)!

Οι εργασίες αναστήλωσης του αρχαίου θεάτρου των Φιλίππων συνεχίζονταν μέχρι και ελάχιστες ημέρες πριν τις παραστάσεις, αν και τα παράπονα για την ανυπαρξία οιασδήποτε ενίσχυσης από το επίσημο κράτος παρέμεναν έντονα (όπως και οι ευχαριστίες προς την ΧΙ Μεραρχία Πεζικού, η οποία για μια ακόμα χρονιά κλήθηκε να “βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά” -και το έκανε με μεγάλη προθυμία).

Παραστάσεις με προσωπεία!

Και φτάνουμε στο Σαββατοκύριακο 19-20 Ιουλίου 1958, ημερομηνίες στις οποίες το θέατρο Φιλίππων αποτέλεσε το επίκεντρο του πολιτιστικού ενδιαφέροντος για το νομό Καβάλας. Η αρχή έγινε στις 6:30 το απόγευμα του Σαββάτου, με την πρώτη κωμωδία που παίχτηκε στην ιστορία του φεστιβάλ (τον Πλούτο του Αριστοφάνη), αλλά μόλις 300 θεατές κατάφεραν να την δουν -στα δημοσιεύματα της εποχής αναφέρεται ως βασικότερος λόγος το γεγονός ότι “η ώρα ήταν ακατάλληλη” (προφανώς λόγω της ζέστης του Ιουλίου). Λίγες ώρες αργότερα, και συγκεκριμένα στις 9 το βράδυ, το θέατρο των Φιλίππων γέμισε από 3500 θεατές (μεταξύ αυτών ο υπουργός Βορείου Ελλάδος Αύγουστος Θεολογίτης, ο οποίος λίγες ώρες νωρίτερα είχε κηρύξει την έναρξη του πανελλήνιου πρωταθλήματος κλασικού αθλητισμού στη Δράμα, καθώς και ο υπουργός Βιομηχανίας Νικόλαος Μάρτης) που παρακολούθησαν τον Αίαντα Μαστιγοφόρο του Σοφοκλή. Την επομένη το πρόγραμμα των παραστάσεων αντιστράφηκε, με τον “Αίαντα” να ανεβαίνει στις 6:30 και τον “Πλούτο” στις 9.

Η επιτυχία των παραστάσεων -τις οποίες παρακολούθησαν θεατές προερχόμενοι όχι μόνο από την Καβάλα και τους γύρω οικισμούς αλλά και τη Δράμα, την Ξάνθη, τις Σέρρες και τη Θεσσαλονίκη- είχε σαν αποτέλεσμα την είσπραξη ενός ποσού της τάξης των 100.000 δραχμών (όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα της ΠΡΩΙΝΗΣ στις 22 Ιουλίου 1958). Άξιο αναφοράς, όμως, είναι το γεγονός ότι, ενώ στην “Ηλέκτρα” το 1957 οι ηθοποιοί εμφανίζονταν με τα κανονικά τους πρόσωπα, ο Σ. Καραντινός το 1958 αποφάσισε να φορέσει προσωπεία στους ηθοποιούς του (ακριβώς όπως γινόταν στην αρχαιότητα).

Οι συντελεστές των παραστάσεων

ΑΙΑΣ ΜΑΣΤΙΓΟΦΟΡΟΣ

ΠΛΟΥΤΟΣ

Παραστάσεις και στη Θάσο! – Αρχή με “Αίαντα”

Στο κλείσιμο της ομιλίας του, λίγο πριν την έναρξη της παράστασης του “Αίαντα” στις 19 Ιουλίου, ο Δ. Λαζαρίδης είχε πει τα εξής:

“Η συνέχεια θα είναι πιο εύκολη και πιστεύω ολόψυχα, πως οι Εορτές των Φιλίππων μπορούν και πρέπει να καθιερωθούν σε μόνιμο ετήσιο καλλιτεχνικό θεσμό. Η ολοκλήρωση των εργασιών του θεάτρου και ο εξωραϊσμός και διαμόρφωση του χώρου, που είναι μπροστά και γύρω απ’ αυτό, έτσι που και άνετη να είναι η προσέλευση των θεατών και η στάθμευση των αυτοκινήτων και η αξιοποίηση του ωραίου θεάτρου της Θάσου θα πρέπει να είναι το προσεχές μέλημά μας.”

Λίγοι, όμως, ήταν αυτοί που περίμεναν ότι το αρχαίο θέατρο Θάσου θα φιλοξενούσε παράσταση μέσα σε ελάχιστες ημέρες. Και όμως, χάρη στην προτροπή του Χαράλαμπου Λαλένη, την επόμενη Πέμπτη 24 Ιουλίου οι συντελεστές του “Αίαντα” μετέβησαν στο Λιμένα Θάσου και έδωσαν μια ακόμα –μη προγραμματισμένη– παράσταση (στις 6 το απόγευμα), εγκαινιάζοντας για τους νεότερους χρόνους και το θέατρο της Θάσου και προσφέροντας ταυτόχρονα στο Φεστιβάλ το δεύτερο σκέλος του: «Φεστιβάλ Φιλίππων και Θάσου». Αν και η προετοιμασία ήταν και πάλι στοιχειώδης, καθώς οι ανασκαφές του θεάτρου δεν είχαν ολοκληρωθεί, αν και ο χρόνος για διαφήμιση της παράστασης ήταν εξαιρετικά περιορισμένος, η προσέλευση του κόσμου ήταν μεγάλη. Ο Χ. Λαλένης θυμάται ότι:

“Δεν μπορούσε να γίνει λόγος για σκηνικά. Κόψαμε τα πουρνάρια που κάλυπταν τα ερείπια της σκηνής και μ’ αυτά έγινε το σκηνικό, πρόχειρο, αλλά ότι χρειαζόταν για το στρατόπεδο του Αίαντα, όπου εξελίσσεται η υπόθεση της τραγωδίας. Χωρίς προετοιμασία και προβολή ο κόσμος, ντόπιοι και ξένοι παραθεριστές, πλημμύρισαν το Αρχαίο Θέατρο. Το θέαμα ήταν συγκινητικότατο.“

Κριτικές

Όπως ήταν αναμενόμενο, δε θα μπορούσαν να λείψουν και οι κριτικές για τις 2 παραστάσεις. Μια πρώτη κριτική -που αφορούσε μόνο τον “Αίαντα”– διαβάζουμε στις 23 Ιουλίου, στην εφημερίδα ΠΡΩΙΝΗ, από το Λευτέρη Νεγρεπόντη, ο οποίος μπορεί στο μεγαλύτερο μέρος του κειμένου του να περιγράφει το μύθο πίσω από την παράσταση αλλά σχολιάζει με καυστικό τρόπο τα κοστούμια. Πιο συγκεκριμένα, θεωρεί υπερβολικό τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάστηκαν ντυμένα τα πρόσωπα, με πολύ έντονα φωτεινά χρώματα, “που τους μετέτρεπαν σε μορφές φανταστικών ανθρώπων του Άρη που κάποιο διαστημόπλοιο μάς τους έφερε στη γη” και περιγράφει τα προσωπεία με χαρακτηρισμούς όπως “άλλα μας θύμισαν γιαπωνέζικο κουκλοθέατρο και άλλα μορφές παριζιάνικου θεάτρου παραστάσεων γκραν-γκινιόλ” . Πηγαίνοντας, ωστόσο, ένα βήμα παραπέρα ο Λ. Νεγρεπόντης έφτασε στο σημείο να μιλάει για μεγάλη προχειρότητα στο ενδυματολογικό (αλλά και στον οπλισμό του Αίαντα), να χαρακτηρίσει την όψη τους «περιφρόνηση προς την επαρχιακή καλαισθησία» και ότι δεν οδηγεί παρά στο «να αποξενώσει τον μέσο Έλληνα από το αρχαίο μας δράμα». Αξίζει, δε, να αναφερθεί ότι στην κριτική του Λ. Νεγρεπόντη απάντησε ο Σ. Καραντινός με το άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ΠΡΩΙΝΗ στις 9 Αυγούστου (το οποίο και παραθέσαμε νωρίτερα)

Αναλυτικότερη κριτική για τον “Αίαντα”, αλλά και για τον “Πλούτο”, έγραψε ο καθηγητής Γιάννης Σχινάς (στην εφημερίδα ΕΡΕΥΝΑ – στο φύλλο της 28ης Ιουλίου 1958) -όπως ακριβώς έκανε και την προηγούμενη χρονιά.

Όσον αφορά τον Αίαντα, ο Γ. Σχινάς χαρακτηρίζει την παράσταση απόλυτα συνεπή με τις απόψεις του σκηνοθέτη, δίνοντας έμφαση στο πομπώδες και τελετουργικό ύφος της υποκριτικής των ηθοποιών, την χρήση των προσωπείων, την κίνηση του χορού με γεωμετρικούς σχηματισμούς, την ομαδική απαγγελία και το τραγούδι των χορικών μερών, τον διαχωρισμό του χώρου δράσης των υποκριτών από τον χώρο δράσης του χορού. Θεωρεί όμως ότι τα χαρακτηριστικά που προσέδωσε ο Καραντινός σ’ αυτή την παράσταση οδήγησαν τελικά στην έλλειψη επικοινωνίας σκηνής, ορχήστρας και θεατών. Η αναφορά που κάνει ο κριτικός στην όψη της παράστασης –σε αντίθεση με την κριτική του κ. Νεγρεπόντη– αφορά μόνο τα προσωπεία που φορούσαν οι ηθοποιοί, που αν και οδήγησαν σε μια πιο εκφραστική κίνηση στο σώμα, ωστόσο ξένισαν και απομάκρυναν τους θεατές από την ταύτιση με τους ήρωες. Διαπιστώνει την αδυναμία των νεότερων ηθοποιών του θιάσου να ακολουθήσουν την σκηνοθετική γραμμή και την αδυναμία του Σταύρου Χριστοφίδη να ανταπεξέλθει στο μέγεθος του ρόλου του. Ξεχωρίζει τους ηθοποιούς Μιράντα και Κώστα Ματσακά που έσπασαν την φόρμα της υποκριτικής με ένα πιο ρεαλιστικό ύφος και εξαίρει την απόδοση του χορού, την ομαδική απαγγελία των χορικών και των τραγουδιών και την θεατρική μετάφραση του Γιώργου Τσαντίλη.

Όσον αφορά τον Πλούτο, ο Γ. Σχινάς εντοπίζει κοινή σκηνοθετική γραμμή -παρά το ότι εδώ πρόκειται για διαφορετικό σκηνοθέτη, τον κ. Κανέλλο Αποστόλου- αλλά μιλάει για ένα πιο «ανάλαφρο ύφος» στην υποκριτική των ηθοποιών και επιρροές της λαϊκής παράδοσης του Καραγκιόζη στην κίνηση τους, που οδήγησαν σε μια πιο άμεση σχέση επικοινωνίας με το κοινό της παράστασης. Κάνει επίσης λόγο για την χρήση των προσωπείων –κοινή και στις δυο παραστάσεις– που δεν ξενίζει στην περίπτωση του Πλούτου τόσο τον θεατή, αλλά δεν υπάρχει καμιά άλλη αναφορά στην όψη της παράστασης. Τέλος βρίσκει την μετάφραση του Κώστα Βάρναλη πιστή στο πνεύμα του Αριστοφάνη, αλλά αναγκαία κάποιων διορθώσεων (όπως στη λέξη “Συκοφάντης”, η οποία αποδίδεται ως “καταδότης”), και χαρακτηρίζει ικανοποιητικό το επίπεδο υποκριτικής των ηθοποιών γενικότερα, ξεχωρίζοντας τη Μιράντα, το Θ. Αρώνη, τον Μ. Γιωτόπουλο και τη Μαρούλα Ρώτα.

Πηγές:

1) Όλγα Μάμαλη, “Φίλιπποι: Το θέατρο-οι παραστάσεις αρχαίου δράματος 1957-2007”, εφημερίδα “ΕΒΔΟΜΗ”-δήμος Καβάλας-υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης, 2007

2) Μαρίτα Τσαλκιτζόγλου, “Φεστιβάλ Φιλίππων-Θάσου: Τα πρώτα χρόνια (1957-66)”, Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Τμήμα Θεάτρου, Σχολή Καλών Τεχνών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2009

3) Ευτέρπη Κοντίδου, “Φεστιβάλ Φιλίππων-Θάσου και παραστάσεις αρχαίου ελληνικού δράματος. Η αναζήτηση της ταυτότητας του Φεστιβάλ”, Διπλωματική Εργασία, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πατρών, 2015

4) Χάιδω Κουκούλη Χρυσανθάκη, “Φίλιπποι 1861-1961: Ανασκαφές και ανασκαφείς”

5) Σωκράτης Καραντινός, “Σαράντα χρόνια θέατρο ΙΙ Σκαμπανεβάσματα Β'”, 1976

6) Χαράλαμπς Λαλένης, “Εορταί Φιλίππων-Θάσου. Το Αρχαίο Δράμα. Προσωπική μαρτυρία”, Καβάλα, 1994